Koncepcja edukacji daltonskiej, czasopisma pedagogiczne, artykuły z czaspoism, wychowanie przedszkolne ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kształcenie i doskonalenie nauczycieli
Koncepcja
edukacji
System nauczania realizowany w szkołach daltońskich może
stać się jedną z odpowiedzi na pytania nauczycieli w Polsce,
jak jeden nauczyciel ma pracować z uczniami o różnych
możliwościach.
EWA MAŁGORZATA SZUMILAS,
EWA LEWANDOWSKA
le pomysłów na naukę i wychowanie
dzieci w wieku przedszkolnym, a przedszkola
są zasypywane gotowymi pakietami edukacyj-
nymi, które za określoną, często wysoką,
opłatą mają uczynić edukację atrakcyjną, nie-
powtarzalną, wyjątkową. Gubiąc się w gąsz-
czu ofert warto przypomnieć o edukacji dal-
tońskiej, istniejącej od prawie dziewięć-
dziesięciu lat i mającej wielu zwolenników
na całym świecie.
Trzy naczelne cele daltońskiego
1
planu la-
boratoryjnego stworzone przez Helen Phar-
hurst to: wolność, aktywność własna, współ-
praca. Model edukacyjny, którego powstanie
datowane jest na rok 1922, rozwija się nadal
i ewaluuje dostosowując się do współcze-
snych warunków. Obecnie idee edukacji
w szkołach daltońskich realizowane są zgod-
nie z trzema fundamentalnymi zasadami:
1
Nazwa „daltoński” pochodzi od nazwy miejscowości, gdzie po raz pierwszy zastosowano plan laboratoryjny H. Pharhurst. Nato-
miast określenie „laboratoryjny” H. Parkhurst tłumaczy przyrówniując szkołę z socjologicznym laboratorium „w którym uczniowie
są sami eksperymentatorami, a nie ofiarami zawiłego skostniałego systemu, w wytwarzaniu którego nie mają oni ani żadnej roli,
ani udziału. H. Parkhurst,
Wykształcenie według planu daltońskiego
, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1928, s. 14.
24
Wychowanie w Przedszkolu nr 10
daltońskiej
W
edukacji przedszkolnej pojawia się wie-
Kształcenie i doskonalenie nauczycieli
1. Szacunek/odpowiedzialność.
2. Poleganie na samym sobie (self reliance).
3. Współpraca.
Szacunek
dorosłego dla dziecka, jego moż-
liwości i potrzeb, pozwala dziecku na przeję-
cie
odpowiedzialności
za własne uczenie się.
Kształtuje aktywną postawę wobec własnej
edukacji, a w przyszłości pracy
2
. Większość
dorosłych nie zdaje sobie sprawy z tego, iż
„lęki zakodowane w dzieciństwie towarzyszą
każdej czynności w sytuacji pracy i innych za-
dań w dorosłości”
3
.
Coraz większe różnice w możliwościach roz-
wojowych, jakie występują między dziećmi, po-
wodują, że współcześnie bardzo silnie akcentuje
się potrzebę takiego dopasowania zadań do mo-
żliwości dzieci, aby gromadzenie doświadczeń
edukacyjnych dawało im poczucie sprawczości
i (szczególnie na wczesnych etapach edukacyj-
nych) było kojarzone z przeżyciem sukcesu.
Takie przekonanie miała również H. Phar-
hurst. Jej zdaniem „Dziecko musi być wyposa-
żone, aby mogło rozwiązywać zagadnienia
dziecięcego wieku, nim stanie oko w oko
z problematami wieku młodzieńczego i doj-
rzałego. Czynić ono to może tylko w takim ra-
zie, jeśli system kształcenia będzie tak obmy-
ślony, żeby dawać dziecku wolność i poczucie
odpowiedzialności, pozwalające mu namie-
rzyć się z tymi zagadnieniami o swoich wła-
snych siłach bez niczyjej pomocy”
4
.
Rozwijaniu umiejętności
polegania na so-
bie samym
towarzyszy powszechnie stosowa-
na w szkołach daltońskich myśl, że jeśli dziec-
ko ma się czegoś nauczyć, musi się tego samo
nauczyć. Nikt nie zrobi tego za nie. W procesie
kształtowania kompetencjiwzakresie polega-
nia na sobie samym wyróżnia się kilka etapów:
W procesie tym pomaga charakterystyczna
dla szkół daltońskich
organizacja pracy
, pole-
gająca na wizualizacji (tworzeniu schematów
wyobrażeniowych) wszystkich działań i eta-
pów kształcenia
5
. W pełni zwizualizowana
jest organizacja rytmu dnia, zawierająca stałe
elementy, np.: jedzenie drugiego śniadania,
czas na prace wynikającezplanu tygodniowe-
go, zabawy na świeżym powietrzu, rozcho-
dzenie się dzieci do domów.
Każdy dzień tygodnia ma swój kolor. Tygo-
dniowy plan pracy – zadania do wykonania
Zadania wykonywane samodzielnie.
Samodzielne uczenie się.
Wzięcie odpowiedzialności za uczenie się
(własne/swoje).
2
D. Waloszek,
Pedagogika przedszkolna. Metamorfoza statusu i przedmiotu badań,
WNAP, Kraków 2006, s. 345.
3
Op.cit., s. 344.
4
H. Parkhurst,
Wykształcenie według planu daltońskiego
, Książnica-Atlas, Lwów-Warszawa 1928 s. 5.
5
H. Wenke, R. Röhner,
At‘ zijte skola. Daltonska vyuka v praxi
, Paido, Brno 2000, s. 41-56.
listopad 2010
25
Wykonywanie zadań zleconych przez na-
uczyciela.
Kształcenie i doskonalenie nauczycieli
– jest przedstawiony za pomocą rysunków,
symboli czytelnych dla dzieci. Na tablicy znaj-
dują się różne zadania dla dzieci, w zależno-
ści od ich wieku i możliwości. Dzieci same de-
cydują o kolejności realizacji zadań. Kiedy
dziecko wykona zadanie, zaznacza jego reali-
zację odpowiednim kolorem (przypisanym
do danego dnia tygodnia) lub umieszcza tam
„swój znaczek”. Czas przeznaczony na wyko-
nanie zadań jest zróżnicowany, stąd niezbęd-
na jest umiejętność gospodarowania nim. Po-
maga w tym specjalny zegar podzielony
na określone jednostki czasu. Duży zegar wi-
szący w sali wyznacza np. czas na zjedzenie
śniadania. Dodatkowo każde z dzieci ma
do dyspozycji mały zegar (o takiej samej kon-
strukcji), aby nauczyć się rozumieć różnicę
pomiędzy subiektywnym poczuciem upływu
czasu a tym, co wskazuje zegar.
Wizualizacja pomaga w utrzymaniu po-
rządku w sali. Na półkach i szafkach wiszą
zdjęcia, na których widać, jak powinny one
wyglądać po skończonej pracy czy zabawie.
W sposób graficzny przedstawione są też „cią-
gi” czynności, np. podlewanie kwiatów, za-
miatanie, korzystanie z toalety. Taki sposób
organizacji umożliwia dzieciom sprawne dzia-
łanie, zapewnia porządek, stosowanie się
do wypracowanych, sprawdzonych wzorów.
Istotnym elementem w szkołach daltońskich
jest
współpraca
. Wiele działań dzieci wykonu-
ją w parach lub kilkuosobowych grupach, co
uczy je współodpowiedzialności, ale daje też
możliwość ujawniania indywidualnych predys-
pozycji. Pary, utworzone zgodnie z kolejnością
zawieszonych breloczków ze zdjęciami dzieci,
są wyłaniane na dany tydzień. Każde dziecko
musi się spotkać i współpracować ze wszystki-
mi kolegami w grupie na zasadzie „każdy z każ-
dym”. Kiedy nauczyciel prosi o ustawienie się
parami, jest to sygnał dla każdego dziecka
do znalezienia partnera, który jest jego parą
w danym tygodniu. Muszą one w ciągu tygo-
dnia przez pół godziny robić coś razem, np.
pełnić dyżur, grać, wykonywać prace porząd-
kowe. Wybór tego, co będą wspólnie robiły,
należy do nich. Dzieci muszą przełamywać
niechęć do działania z mniej lubianym kolegą,
mają szansę poznać inne dzieci, uczą się, że
nie trzeba się z kimś przyjaźnić, aby współpra-
cować. Wartościami dodanymi w tym procesie
będą: rozwijanie wewnętrznej motywacji
do uczenia się, uczenie się uczenia (dla siebie
samego), kształtowanie samooceny.
Zasada współpracy dotyczy także kontak-
tów z rodzicami. Rzeczą zwyczajną jest obec-
ność rodziców podczas zajęć i pomoc, gdy
o to poprosi nauczyciel. „W dobrej edukacji
bardzo ważna jest komunikacja i współpraca
pomiędzy wszystkimi osobami i instytucjami
znajdującymi się w otoczeniu dziecka”
6
.
Szkoły daltońskie nie są zamknięte na „nie-
profesjonalistów”. Mają odwagę słuchać dzie-
6
A. Giza, M. Wiśnicka,
Edukacja małych dzieci – standardy, bariery, szanse
, w:
Edukacja małych dzieci – standardy, bariery, szanse. Raport
.
red. A. Giza, Fundacja Rozwoju Dzieci im. J.A. Komeńskiego, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, Warszawa 2010, s. 15.
26
Wychowanie w Przedszkolu nr 10
Kształcenie i doskonalenie nauczycieli
ci i ich rodziców, którzy są partnerami na-
uczyciela w procesie edukacji.
W systenie edukacyjnym w Holandii
od dwudziestu pięciu lat przedszkola publicz-
ne zostały połączone ze szkołami podstawo-
wymi
7
. Dzieci od czwartego do dwunastego
roku życia mają zapewnioną ciągłość oddzia-
ływań edukacyjnych i wychowaczych. Grupy
przedszkolne liczą około 30 dzieci w wieku
od czwartego do szóstego roku życia i zawsze
są to grupy różnowiekowe. Oznacza to, że
w sposób naturalny, korzystając z mechani-
zmów modelowania i naśladownictwa, dzieci
młodsze uczą się od starszych kolegów i kole-
żanek tego, jak zorganizowany jest sposób
uczenia się i jakie są jego zasady. To, że kom-
petencje dzieci są na różnych poziomach, jest
atutem w szkołach daltońskich, gdzie rozpo-
wszechniony jest
tutoring
8
.
go przywykliśmy dotychczas) sposób myślenia
o procesie nauczania, który nie wymaga do-
datkowych kosztów finansowych.
Dużo się pisze w literaturze branżowej
opotrzebie zmian, ale często nie wiemy, jak
zmieniać. Jeszcze rzadziej mamy dostęp
do czerpania z dobrych praktyk edukacyj-
nych, które dają się zaszczepić na grunt pol-
skiej edukacji. Uważamy, że kilkudziesięcio-
letnie doświadczenia, jakie wypracowano
w szkołach daltońskich, mogą być ogromną
pomocą i inspiracją dla nauczycieli akademic-
kich do tego, jak przygotowywać przyszłe ka-
dry do pracy. Aktywnie korzystają z tych
doświadczeń nauczyciele w Niemczech i Cze-
chach.
*
System wspierania nauczycieli
Uczenie się od innych, czasem starszych,
a czasami tych, którzy są ekspertami w danej
dziedzinie, jest oczywistością. W każdej sali
przedszkolnej wiszą tablice z rysunkami
przedstawiającymi czynności, np. zapinanie
guzików, sznurowanie butów itp., pod który-
mi znajdują się znaczki identyfikacyjne dzieci
lub ich zdjęcia. Kiedy któreś z dzieci nie bę-
dzie umiało poradzić sobie z jakąś czynnością
(np. ze sznurowaniem butów) i poprosi o po-
moc nauczyciela, wówczas on wskaże mu ta-
blicę, z której może dowiedzieć się kto z ko-
legów lub koleżanek umie to robić, kto jest
w tej sprawie ekspertem.
System nauczania realizowany w szkołach
daltońskich może stać się jedną z odpowiedzi
na pytania nauczycieli w Polsce, jak jeden na-
uczyciel ma pracować z uczniami o różnych
możliwościach? Jak wspierać każdego ucznia
wjego rozwoju? Może też bardzo pomóc na-
uczycielom akademickim w kształceniu stu-
dentów – przyszłych nauczycieli. System dal-
toński i proces uczenia to specyficzna
organizacja procesu i inny (niż ten, do które-
W Polsce propagowaniem modelu kształ-
cenia według planu daltońskiego od 2007 ro-
ku zajmuje się OMEP. W maju 2010 r. Polski
Komitet Światowej Organizacji Wychowania
Przedszkolnego OMEP we współpracy ze Sto-
warzyszeniem Dalton International zorganizo-
wał wizytę studyjną w szkołach daltońskich
w Holandii. W projekcie uczestniczyły 23 oso-
by. Byli to wykładowcy wyższych uczelni, dy-
rektorzy szkół i przedszkoli oraz nauczyciele
wychowania przedszkolnego. Uczestnicy wy-
jazdu poznali wyróżniające się szkoły pracują-
ce systemem daltońskim: Szkołę Podstawową
„De Twijn” w Utrechcie, Szkołę Podstawową
„De Achtbaan” w Amersfoort oraz Szkołę
Podstawową „De Leeuwerik” w Leiderdorp.
dr Ewa Małgorzata Szumilas
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy
Jana Kochanowskiego w Kielcach
dr Ewa Lewandowska
Akademia Pedagogiki Specjalnej
w Warszawie
7
R. Röchner,
Edukacja daltońska w grupach przedszkolnych
, „Wychowanie w przedszkolu“, Nr 4, 2009, s. 26-29.
8
H. Wenke,
Dalton priciples in a new context,
„Dalton International Magazine“
,
2005, s. 17.
28
Wychowanie w Przedszkolu nr 10
[ Pobierz całość w formacie PDF ]