Kapuscinski Ryszard - Wojna futbolowa, dokument
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
KAPUŚCIŃSKI RYSZARD
Wojna futbolowa
Luis Suarez powiedział, Ŝe będzie wojna, a we wszystko, co mówił Luis -
wierzyłem. Mieszkaliśmy razem w Meksyku, Luis dawał mi lekcje Ameryki
Łacińskiej. Czym jest i jak ją rozumieć. Potrafił przewidzieć wiele wydarzeń. W
swoim czasie przewidział upadek Goularta w Brazylii, upadek Boscha w Dominikanie
i Jimeneza w Wenezueli. Na długo przed powrotem Perona wierzył, Ŝe stary caudillo
będzie znowu prezydentem Argentyny, zapowiedział teŜ rychłą śmierć dyktatora Haiti
Françoisa Duvaliera, któremu wszyscy dawali wiele lat Ŝycia. Luis umiał poruszać się
po sypkich piaskach tutejszej polityki, w których tacy amatorzy jak ja grzęźli
beznadziejnie, co krok popełniając błędy.
Tym razem swoją opinię o czekającej nas wojnie Luis wygłosił po odłoŜeniu
gazety, w której przeczytał sprawozdanie z meczu piłki noŜnej rozegranego między
reprezentacjami Hondurasu i Salwadoru. Obie druŜyny walczyły o prawo udziału w
mistrzostwach świata, zapowiedzianych na lato 1970 roku w Meksyku. Pierwszy
mecz odbył się w niedzielę 8 czerwca 1969 roku w stolicy Hondurasu Tegucigalpie.
Nikt na świecie nie zwrócił uwagi na to wydarzenie. DruŜyna Salwadoru
przyjechała do Tegucigalpy w sobotę i spędziła w hotelu bezsenną noc. DruŜyna nie
mogła spać, poniewaŜ była obiektem wojny psychologicznej rozpętanej przez kibiców
Hondurasu. Hotel otoczyło mrowie ludzi. Tłum walił kamieniami w szyby, tłukł
kijami w blachy i w puste beczki. Raz po raz wybuchały hałaśliwe petardy.
Przeraźliwie wyły klaksony ustawionych przed hotelem aut. Kibice gwizdali,
wrzeszczeli, wznosili wrogie okrzyki. Trwało to przez całą noc. Wszystko po tu, Ŝeby
druŜyna gości, niewyspana, zdenerwowana, zmęczona, przegrała mecz. W Ameryce
Łacińskiej są to zwyczajne praktyki, które nikogo nie dziwią.
Następnego dnia Honduras pokonał zaspaną druŜynę Salwadoru 1:0.
Kiedy napastnik Hondurasu, Roberto Cardona, strzelił w ostatniej minucie
zwycięską bramkę, siedząca w Salwadorze przed telewizorem 18-letnia Amelia
Bolanios zerwała się i pobiegła do biurka, gdzie w szufladzie leŜał pistolet jej ojca.
Popełniła samobójstwo strzelając sobie w serce. "Młoda dziewczyna, która nie mogła
znieść, Ŝe jej ojczyzna została rzucona na kolana" - pisał nazajutrz dziennik
Salwadoru "El Nacional". W pogrzebie Amelii Bolanios, transmitowanym przez
telewizję, wzięła udział cała stolica. Na czele konduktu maszerowała kompania
honorowa wojska ze sztandarem. Za trumną okrytą flagą narodową szedł prezydent
republiki w otoczeniu ministrów. Za rządem kroczyła piłkarska jedenastka Salwadoru,
która tego dnia rano, wygwizdana, wyśmiana i opluta na lotnisku w Tegucigalpie,
wróciła specjalnym samolotem do kraju.
Ale po tygodniu w stolicy Salwadoru - w San Salwadorze, na stadionie o pięknej
nazwie Flor Blance (Biały Kwiat) odbył się rewanŜ. Tym razem druŜyna Hondurasu
spędziła bezsenną noc: wrzeszczący tłum kibiców wybił wszystkie okna w hotelu,
1
wrzucając do środka tony zgniłych jaj, zdechłych szczurów i cuchnących szmat.
Zawodnicy zostali przewiezieni na stadion w wozach pancernych I Zmechanizowanej
Dywizji Salwadoru, co uratowało ich przed Ŝądną zemsty i krwi gawiedzią, która stała
na trasie przejazdu trzymając portrety bohaterki narodowej - Amelii Bolanios.
Cały stadion był otoczony wojskiem. Wokół boiska stały kordony Ŝołnierzy
doborowego pułku Guardia Nacional z rozpylaczami gotowymi do strzału. W czasie
odgrywania hymnu Hondurasu stadion wył i gwizdał. Następnie, zamiast flagi
narodowej Hondurasu, którą spalono na oczach oszalałej ze szczęścia widowni,
gospodarze wciągnęli na maszt brudną, podartą ścierkę. Zrozumiałe, Ŝe w tych
warunkach zawodnicy z Tegucigalpy nie myśleli o grze. Myśleli, czy wyjdą stąd
Ŝywi. "Całe szczęście, Ŝe przegraliśmy ten mecz" - powiedział z ulgą trener gości,
Mario Griffin.
Salwador zwycięŜył 3:0.
Prosto z boiska, w tych samych wozach pancernych, odwieziono druŜynę
Hondurasu na lotnisko. Gorszy los spotkał jej kibiców. Bici i kopani, uciekali w
stronę granicy. Dwie osoby poniosły śmierć. Kilkadziesiąt trafiło do szpitala.
Gościom spalono 150 samochodów. W kilka godzin później granica między obu
państwami została zamknięta.
O tym wszystkim przeczytał Luis w gazecie i powiedział, Ŝe będzie wojna. Był kiedyś
wytrawnym reporterem i znał dobrze swój teren.
W Ameryce Łacińskiej, mówił, granica między futbolem a polityką jest
niezmiernie wąska. Długa jest lista rządów, które upadły lub zostały obalone przez
wojsko, poniewaŜ druŜyna narodowa poniosła poraŜkę. Zawodnicy druŜyny, która
przegrała, są nazywani później w prasie zdrajcami ojczyzny. Kiedy Brazylia zdobyła
w Meksyku mistrzostwo świata, mój kolega - Brazylijczyk, emigrant polityczny, był
zrozpaczony: "Prawica woj skowa - powiedział - ma zapewnione co najmniej pięć lat
spokojnych rządów". W drodze do tytułu mistrzowskiego Brazylia pokonała Anglię.
Wychodzący w Rio de Janeiro dziennik "Jornal dos Sportes" w artykule pt. "Jezus
broni Brazylii" tak wyjaśnia przyczynę wygranej: "Ilekroć piłka leciała w stronę
naszej bramki i gol wydawał się nieuchronny, Jezus spuszczał nogę z obłoków i
wykopywał piłkę na aut". Do artykułu dołączono rysunki ilustrujące to
nadprzyrodzone zjawisko.
Kto idzie na stadion, moŜe stracić Ŝycie. Oto mecz, w którym Meksyk przegrywa
z Peru 1:2. Rozgoryczony kibic meksykański woła ironicznym tonem: Viva Mexico!
W kilka chwil później ginie zmasakrowany przez tłum. Ale czasem rozbudzone
emocje znajdują ujście w innej formie. Po meczu, w którym Meksyk pokonał Belgię
1:0, pijany ze szczęścia Augusto Mariaga - naczelnik więzienia dla skazanych na
doŜywocie w Chilpancingo (Meksyk, stan Guerrero), biega z pistoletem w ręku,
strzela w powietrze i z okrzykiem: Viva Mexico! otwiera wszystkie cele
wypuszczając na wolność 142 groźnych, cięŜkich przestępców. Sąd uniewinnia
2
Mariagę, "poniewaŜ - czytamy w uzasadnieniu wyroku - działał w uniesieniu
patriotycznym".
- Myślisz, Ŝe warto pojechać do Hondurasu? - spytałem Luisa, który redagował
wtedy
i
wpływowy
tygodnik
"Siempre".
- Myślę, Ŝe warto - odpowiedział - na pewno coś się zdarzy.
Następnego dnia rano byłem w Tegucigalpie.
O zmierzchu nadleciał nad miasto samolot i zrzucił bombę. Wszyscy słyszeli wybuch
tej bomby. Sąsiednie wzgórza powtarzały gwałtowny odgłos rozrywanego metalu i
dlatego niektórzy mówili potem, Ŝe była to cała seria bomb. Miasto ogarnęła panika.
Ludzie uciekali do bram, kupcy zamykali sklepy. Porzucone samochody stały na
środku ulicy. Jakaś kobieta przebiegła chodnikiem wołając: - Moje dziecko, moje
dziecko! Potem umilkła i zrobiło się cicho. Zapadła taka cisza, jakby to miasto juŜ nie
Ŝyło. Za chwilę zgasło światło i cała Tegucigalpa pogrąŜyła się w ciemnościach.
Pognałem do hotelu, wpadłem do pokoju, wkręciłem papier w maszynę i
próbowałem napisać depeszę do Warszawy. Spieszyłem się, poniewaŜ wiedziałem, Ŝe
w tej chwili jestem tutaj jedynym zagranicznym korespondentem i Ŝe mogę być
pierwszym, który przekaŜe światu wiadomość o wybuchu wojny w Środkowej
Ameryce.
Ale w pokoju było bardzo ciemno, nic nie widziałem. Zszedłem po omacku na
dół, do recepcji, gdzie poŜyczyli mi świecę. Wróciłem, zapaliłem świecę i włączyłem
tranzystorowe radio. Spiker czytał komunikat rządu Hondurasu o wybuchu wojny z
Salwadorem. Potem przeczytał wiadomość, Ŝe wojska Salwadoru zaatakowały
Honduras na całej linii frontu. Zacząłem pisać:
TEGUCIGALPA (HONDURAS) PAP 14 LIPCA VIA TROPICAL RADIO RCA
DZISIAJ SZÓSTA WIECZOREM ROZPOCZĘŁA SIĘ WOJNA SALWADORU Z
HONDURASEM LOTNICTWO SALWADORU ZBOMBARDOWAŁO CZTERY
MIASTA HONDURASU STOP JEDNOCZEŚNIE WOJSKA SALWADORU
PRZERWAŁY GRANICE HONDURASU USIŁUJĄC WEDRZEĆ SIĘ W GŁĄB
KRAJU STOP W ODPOWIEDZI NA ATAK AGRESORA LOTNICTWO
HONDURASU ZBOMBARDOWAŁO WAśNIEJSZE OBIEKTY PRZEMYSŁOWE
I STRATEGICZNE SALWADORU A SIŁY LĄDOWE PODJĘŁY DZIAŁANIA
OBRONNE.
W tym momencie z ulicy zaczął ktoś wołać - Apaga la luz! (Zgasić światło!),
kilka razy, coraz bardziej donośnie i nerwowo, więc musiałem zgasić świecę. Dalej
pisałem na ślepo, na wyczucie, od czasu do czasu oświetlałem klawiaturę płomieniem
zapałki.
RADIO PODAŁO śE WALKI TOCZĄ SIĘ NA CAŁEJ SZEROKOŚCI
FRONTU I śE WOJSKA HONDURASU ZADAJĄ ARMII SALWADORU
3
powaŜny
CIĘśKIE STRATY STOP RZĄD WZYWA CAŁY NARÓD DO OBRONY
ZAGROśONEJ OJCZYZNY I APELUJE DO ONZ O POTĘPIENIE NAPAŚCI.
Zszedłem z depesząm dół, odnalazłem właściciela hotelu i zacząłem go prosić,
Ŝeby ktoś zaprowadził mnie na pocztę. Byłem tu pierwszy dzień, zupełnie nie znałem
Tegucigalpy. Nie jest to wielkie miasto - ćwierć miliona mieszkańcówale leŜy na
wzgórzach i ma zawiły układ ulic. Właściciel chciał mi pomóc, ale nie miał nikogo
pod ręką, a mnie się spieszyło. W końcu zadzwonił na policję. śaden policjant nie
miał czasu. Więc zadzwonił do straŜy poŜarnej. Przyszło trzech straŜaków w strojach
bojowych, w hełmach, z toporkami. Witaliśmy się po omacku, nie widziałem ich
twarzy. Powiedziałem, Ŝe błagam, aby zaprowadzili mnie na pocztę. Znam dobrze
Honduras, kłamałem, i wiem, Ŝe jest to kraj najbardziej gościnnych ludzi. Jestem
pewien, Ŝe mi nie odmówią. Jest bardzo waŜne, Ŝeby świat dowiedział się prawdy, kto
zaczął wojnę, kto strzelił pierwszy i tak dalej, a chcę ich zapewnić, Ŝe napisałem
najszczerszą prawdę. Teraz decyduje czas, musimy się spieszyć.
Wyszliśmy z hotelu. Noc była ciemna, widziałem tylko linię ulicy. Nie wiem,
dlaczego rozmawialiśmy szeptem. Starałem się zapamiętać drogę i liczyłem kroki.
ZbliŜałem się do tysią ca, kiedy straŜacy zatrzymali się i jeden z nich zapukał do
drzwi. Głos z wewnątrz wypytywał nas, cośmy za jedni. Potem drzwi otworzyły się,
ale tylko na moment, tak Ŝeby nie wypuścić duŜo światła. Teraz byłem w środku.
Kazali mi czekać. W całym Hondurasie jest tylko jeden aparat telexu i ten aparat był
zajęty przez prezydenta republiki. Prezydent prowadził telexową wymianę zdań z
ambasadą Hondurasu w Waszyngtonie, której polecił zwrócić się do rządu Stanów
Zjednoczonych o pomoc zbrojną. Trwało to bardzo długo, poniewaŜ prezydent i
ambasador uŜywali niebywale kwiecistego języka, poza tym połączenie rwało się co
chwilę.
Dopiero o północy nawiązałem łączność z Warszawą. Maszyna wystukała numer TL
813480 PAP VARSOVIA. Podskoczyłem z radości. Operator zapytał:
- Varsovia to taki kraj?
- To nie kraj. To miasto. Kraj nazywa się Polonia.
- Polonia, Polonia - powtórzył, ale widziałem, Ŝe ta nazwa nie chce mu się z niczym
skojarzyć.
Zapytał Warszawy:
HOW RECEIVED MSG BIBI ++ _: ? I Warszawa odpowiedziała:
RECEIVED OK OK GREE FOR RYSIEK TKS TKS ++ +!
Wyściskałem operatora, Ŝyczyłem mu, Ŝeby cały i zdrowy przeŜył wojnę, i
ruszyłem w drogę powrotną do hotelu. Ledwie znalazłem się na ulicy i przeszedłem
kilkanaście metrów, zdałem sobie sprawę, Ŝe jestem zgubiony. Znalazłem się w
straszliwych ciemnościach, w ciemnościach gęstych, zbitych, nieprzeniknionych,
jakby czarna i gęsta maź zalała mi oczy, nie widziałem dosłownie nic, nawet
wyciągniętych przed sobą rąk. Niebo musiało się zachmurzyć, bo zniknęły gwiazdy,
nigdzie nie było widać Ŝadnego światła.
4
Byłem sam wśród obcego i nie znanego mi miasta, którego nie widziałem, które
jakby zapadło się pod ziemię. Panowała przejmująca cisza, miasto milczało jak
zaklęte, znikąd Ŝadnego głosu, Ŝadnego dźwięku. Szedłem przed siebie, jak ślepiec
obmacując mury, rynny i kraty w witrynach sklepów. Uświadomiłem sobie, Ŝe mój
krok dudni głośno, więc zacząłem skradać się na palcach. Nagle poczułem, Ŝe mur
skończył się, musiałem dojść do jakiejś przecznicy. A moŜe zaczyna się plac?A moŜe
jestem nad wysoką skarpą i dalej jest przepaść? Zacząłem badać nogami teren. Asfalt!
To znaczy, Ŝe jestem na jezdni. Przeszedłem jezdnię i znowu uczepiłem się muru. Nie
wiedziałem, gdzie poczta, gdzie hotel, błądziłem, ale szedłem dalej. Nagle rozległ się
potęŜny huk, poczułem, Ŝe tracę równowagę i zwaliłem się na chodnik.
Wywróciłem blaszany śmietnik.
Ulica musiała być tu pochyła, bo śmietnik potoczył się w dół z przeraźliwym
łoskotem. W tym momencie usłyszałem ponad sobą ze wszystkich stron naraz trzask
otwieranych okien i histeryczne, przeraŜone szepty
- silencio! silencio! miasto, które chciało, Ŝeby na tę noc świat o nim zapomniał,
Ŝeby mogło zatonąć w ciemnościach i w milczeniu - broniło się przed
zdemaskowaniem.
W miarę jak pusty śmietnik toczył się w dół ulicy, kolejno coraz dalej i dalej ode
mnie otwierały się okna i niósł się to błagalny, to pełen wściekłości szept
- silencio! silencio! Ale nie było sposobu powstrzymać blaszanego potwora, który
turlał się przez wymarłe ulice jak opętany, łomotał o kamienie, walił w latarnie,
grzmiał i huczał. Przywarłem do chodnika. LeŜałem przeraŜony, pot ściekał ze mnie.
Bałem się, Ŝe zaczną strzelać w moją stronę. Dopuściłem się aktu zdrady wobec
miasta. Wróg mógł usiyszeć hałas śmietnika i ustalić połoŜenie Tegucigalpy, której w
inny sposób, w tych ciemnościach i ciszy, nie moŜna było znaleźć. Pomyślałem, Ŝe
mam tylko jedno wyjście - uciekać, wiać jak najdalej. Zerwałem się i popędziłem
przed siebie. Bolała mnie głowa, poniewaŜ padając na chodnik uderzyłem się mocno.
Gnałem jak szalony, aŜ potknąłem się o coś i upadłem na twarz i poczułem w ustach
krew. Podniosłem się i oparłem o mur. Obręcz murów zacisnęła się wokół mnie,
stałem skulony, uwięziony przez miasto, którego nie widziałem. Wyglądałem światła
latarek, bo myślałem, Ŝe wyślą za mną pościg. Schwytają intruza, który złamał ostatni
rozkaz wojenny zakazujący komukolwiek wychodzić nocąm ulice. Ale nic, panowała
grobowa cisza i nienaruszona ciemność. Powlokłem się dalej, z rękoma
wyciągniętymi przed siebie, zbłąkany w labiryncie murów, potłuczony, skrwawiony,
w podartej koszuli. JuŜ chyba minęły wieki, juŜ chyba doszedłem na koniec świata.
Nagle lunęła ulewa, gwałtowna, tropikalna. Na moment błyskawica oświetliła upiorne
miasto. Stałem wśród nie znanych mi ulic, zobaczyłem jakieś stare i liche kamienice,
drewniany dom, latarnię, kocie łby. W ułamku sekundy wszystko to zniknęło. Słychać
było tylko szum ulewy i od czasu do czasu - podmuchy wiatru. Stałem zmarznięty,
mokry, cały w dreszczach. Wymacałem w murze wnękę bramy i schroniłem się przed
ulewą. Wciśnięty między mur i bramę usiłowałem zasnąć, ale bez skutku.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]