Kajzer Abraham - Za drutami śmierci,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Abraham KajzerZa drutami mierciMUZEUM G RO SS-RO SEN Wałbrzych 2013Autor pamiętnika Abraham Kajzer - 1962 r.,Tel Awiw Z albumu rodzinnego Miriam MeirOd wydawcyNiniejsze wydanie tej niezwykłej ksišżki, jakš jest obozowy dziennik Abrahama Kajzera, toreedycja pierwszego polskiego wydania, które ukazało się w nieistniejšcym już WydawnictwieŁódzkim 46 lat temu. Od kilkudziesięciu lat tytuł nie jest osišgalny nawet na rynkuantykwarycznym. Muzeum, odpowiadajšc na z roku na rok rosnšce zainteresowanieczytelników, a także majšc wiadomoć ogromnej wartoci pamiętnika -zarówno w sferzefaktograficznej, jak i przesłania moralnego -od wielu już lat czyniło starania o ponownš jegopublikację. Różne okolicznoci sprawiły, że stało się to możliwe dopiero w bieżšcym roku.Oddawane do ršk czytelników obecne wydanie, ukazujšce się za zgodš spadkobierczyńAutora, mieszkajšcych w Izraelu Jego siostrzenic Miriam Meir oraz Sulamit Kalisz,poprzedzone zostało wprowadzeniem, którego zadaniem jest przybliżenie czytelnikowi miejsci faktów opisywanych w dzienniku oraz -przede wszystkim -osoby Autora. Trwajšce kilkamiesięcy starania pozwoliły ustalić nieznane dotšd fakty z życia Abrahama Kajzera.Poszukiwania i kwerendy prowadzilimy w Polsce i Izraelu. Zwracalimy się z probš o pomocdo wielu instytucji oraz osób prywatnych. Kwerendy prowadzone były w: ArchiwumPaństwowym w Łodzi, Fundacji Monumentum ludaicum Lodzense w Łodzi, Urzędzie StanuCywilnego w Będzinie, Instytucie Pamięci Narodowej w Warszawie i Łodzi, Instytucie YadVashem w Jerozolimie, Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, zasobacharchiwalnych Oddziału Ewidencji Ludnoci Urzędu Miasta Łodzi oraz Gminy WyznaniowejŻydowskiej w Łodzi. Szczególnie cennych wskazówek udzielił nam Pan Marek Szukalak zFundacji Monumentum ludaicum Lodzense, Pan Zvi Bergman reprezentujšcy ZwišzekŁodzian w Izraelu oraz Pan Adam Szydłowski z USC w Będzinie; z ogromnymzaangażowaniem pomagała nam Pani Hania Ćwiakowska -dziennikarka z Tel Awiwu i takżebyła więniarka KL Gross-Rosen oraz Pan Wojciech ródlak-historyk z Muzeum TradycjiNiepodległociowych, Oddziału Radogoszcz w Łodzi. Kluczowymi okazały się informacjeprzekazane przez Pana Ryszarda Lów z Tel Awiwu oraz Paniš Martę Weyland, z domu Kon, zAustralii. Wszystkim tym osobom i instytucjom wyrażamy goršce podziękowania. Bez ichpracy nie byłoby możliwe odszukanie i nawišzanie kontaktu z Paniš Miriam Meir -jednš zdwóch mieszkajšcych w Izraelu siostrzenic Abrahama Kajzera.Pani Mira-z ogromnš cierpliwociš i życzliwociš odpowiadała na pytania i opowiadała oswojej rodzinie. To Jej także zawdzięczamy możliwoć poznania twarzy Autora dziennika;wszystkie prezentowane w ksišżce fotografie A. Kajzera i Jego bliskich pochodzš z Jej albumurodzinnego. Za to wszystko bardzo serdecznie dziękujemy.Mamy nadzieję, że jeszcze niejednokrotnie będzie nam dane wspólnie przywracaćwspółczesnoci pamięć o szlachetnych ludziach tamtego mrocznego czasu.Janusz Barszcz -Dyrektor Muzeum Gross-Rosen Barbara Sawicka -Kierownik DziałuNaukowo-BadawczegoWałbrzych, czerwiec 2008WprowadzenieAbraham Kajzer urodził się 15.02.1914 roku w Będzinie[1]. Rodzicami jego byli Udlaz domuDancygier (ur.24.12.1887r.) i Fajwisz Kajzer (ur.10.09.1886r. w Owięcimiu). Rodzina conajmniej do 1916 r. mieszkała w Będzinie. W tym miecie przyszło na wiat pięcioro zsiedmiorga dzieci Kajzerów: starsze od Abrahama Szprynca Gitel (ur.23.02.1908r.), Necha(ur.5.03.1909r.) i Chaskiel (ur.17.02.1911r.) oraz młodszy Michał Rubin (ur.15.08.1915r.). Aktyurodzenia Abrahama i Michała zostały wystawione przez USC w Będzinie w 1916r. W okresiebędzińskim ojciec rodziny zajmował się kupiectwem; taki zawód ojca wpisano w metrykachurodzenia jego dzieci. Najprawdopodobniej dobrze mu się wiodło w interesach, skorozdecydował się na wyjazd z Będzina i zainwestowanie w działalnoć przemysłowš. W 1921r.rodzinę odnajdujemy w Łodzi. W opublikowanym w tym roku spisie mieszkańców Łodziwyznania mojże-szowego Fajwisz Kajzer figuruje jako fabrykant i właciciel domu (wraz zZilberbergiem). W Łodzi przyszło na wiat jeszcze dwóch braci Abrahama: Majer(ur.6.03.1921r.) oraz Fajwisz Wolf (ur. 18.09.1923r.). Najmłodszy syn urodził się już pomierci ojca, który zmarł 6.03.1923r. (Jego grób zachował się na cmentarzu żydowskim przyul. Brackiej). Jeszcze w spisie firm z 1925r. można odnaleć firmę branży włókienniczejKajzer i Zilberberg. Kajzerowie mieszkali w Łodzi przy ulicy Dzielnej 22, po zmianie nazwyulicy -Narutowicza 34, w domu, który był ich własnociš. W spisie mieszkańców wyznaniamojżeszowego z 1921r. jako właciciel domu figuruje Fajwisz Kajzer; natomiast w Księdzeadresowej z lat 1937-1939 jako włacicielka wymieniona jest Udla Kajzer i nie ma jużwzmianki o firmie Kajzer i Zilberberg. Ta przedwczesna mierć z pewnociš zaważyła nadalszej egzystencji rodziny. Ciężarna Udla Kajzer pozostała sama z szeciorgiem dzieci wwieku między 2 a 15 rokiem życia.Najprawdopodobniej utrzymywała rodzinę z wyprzedaży posiadanego majštku.Pierwszy opucił dom rodzinny Chaskiel, który w wieku 16 lat-w 1927r. -wyjechał doArgentyny. Następnie obie córki założyły własne rodziny. Necha -nazywana w rodzinie Nadiš naprzełomie 1930 i 1931r. polubiła Marka Mendelsona. W 1932r. przyszła na wiat ichpierwsza córka Miriam, w 1937-druga Sulamit. W 1939r. Nadia i Marek zdecydowali sięuciekać z Europy. Razem z dziećmi rozpoczęli wędrówkę z Łodzi przez Warszawę, Kraków idalej przez Włochy, Grecję, Turcję i Syrię do Palestyny. W 1940 r. szczęliwie dotarli do TelAwiwu, gdzie założyli swój nowy dom.Losy rodziny Szpryncy (miała dwoje dzieci) oraz Michała nie zostały ustalone. Po wojnienie odnaleli się wród żywych.Abraham Kajzer również doć wczenie założył własnš rodzinę. Żona jego miała na imięChana (ur.w 1912r.). Około 1932r. przyszedł na wiat ich syn Moszek. Mieszkali w Łodzi, przyul. Pomorskiej 107. Abraham był tkaczem z zawodu, nie wiemy jednak gdzie pracował i jakzarabiał na utrzymanie rodziny. Wybuch wojny zastał ich w Łodzi. 5.06.1940r. zostaliprzesiedleni do getta; otrzymali jeden pokój w mieszkaniu nr 9, przy ulicy Aleksanderhof(Limanowskiego) 29/31.Matka Abrahama, wraz z najmłodszymi synami Majerem i Fajwiszem, zakwaterowanazostała w getcie przy ulicy Insel (Zawiszy Czarnego) 29/9.Na poczštku sierpnia 1944r. -w okresie likwidacji getta -Abraham, Chana i ich synekMoszek znaleli się w transporcie do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zaraz poprzyjedzie zostali rozdzieleni. Po wyjciu z wagonów przeprowadzono selekcję. Uznanych zanadajšcych się do pracy umieszczono w obozie, pozostałych, bezporednio z wagonów bšd wcišgu kilku tygodni, skierowano do komór gazowych. W ten sposób zamordowana zostałażona Abrahama Kajzera i 12-letni syn, a prawdopodobnie także jego matka Udla. On samzostał umieszczony w tzw. obozie cygańskim. Spotkał tam swoich dwóch młodszych braci,Majera (Mańka) i Fajwisza Wolfa (Wolusia). Ich dalszy los nie jest znany, wiadomo tylko, żenie przeżyli wojny.Pod koniec sierpnia 1944r. Abraham Kajzer opucił KL Auschwitz. Wraz z ok. 2000mężczyzn znalazł się w transporcie do KL Gross-Rosen. Więniowie zostali skierowani -zpominięciem obozu macierzystego -bezporednio do podporzšdkowanego KL Gross-Rosenkompleksu obozów okrelanych wspólnš nazwš AL Riese, w Górach Sowich.Po trwajšcej dobę podróży, więniów wyładowano na małej stacyjce Wustegiersdorf i pieszoprzegnano do obozu Kaltwasser. Tu zostali formalnie przyjęci do ewidencji KL Gross-Rosen.Abraham otrzymał nr więnia 18 370 (serii powtórzonej).W grudniu 1944r., po likwidacji obozu Kaltwasser, znalazł się w rewirze w Tannhausen. Podwóch tygodniach przeniesiony został do AL Wiistegiersdorf, następnie -po tygodniowympobycie -do AL Lärche (dokšd wczeniej już przeniesiono więniów z likwidowanegoKaltwasser) i -po ok. 3 tygodniach -do AL Wolfsberg. W tym obozie, złamany wiadomocišozagazowaniu w Auschwitz żony i synka, podjšł próbę samobójstwa.W czasie ewakuacji AL Wolfsberg został przeniesiony do AL Schotterwerk (położonego wsšsiedztwie stacji Oberwüstegiersdorf). Na poczštku marca 1945 . znalazł się w AL Dörnhau,następnie, po mniej więcej miesišcu, przeniesiony został do AL Erlenbusch, skšd znowu trafiłdo AL Dörnhau. Obawiajšc się, w zwišzku z pogarszajšcym się stanem zdrowia, skierowaniado rewiru, co było prawie równoznaczne z wyrokiem mierci, w nocy z 7 na 8.04.1945 (jaksam podaje) uciekł z obozu. Ukryła go w pobliskiej wiosce, w piwnicy domu swego ojca,Niemka -uciekinierka z Breslau. Tam przebywał do wyzwolenia.10.05.1945r. do wioski weszli żołnierze sowieccy.Po wyzwoleniu Abraham Kajzer, po krótkim pobycie na Dolnym lšsku, powrócił do Łodzi.Nie wiemy, gdzie mieszkał i jak zarabiał na życie. Przez cały 1947 rok, wraz z Adamem Ostojš,pracował nad przygotowaniem do druku swoich wspomnień z pobytu w obozach, opartych wdużej mierze na zapiskach czynionych w okresie pobytu w AL Riese. Wkrótce po ukończeniutej pracy -w 1949r. -wyjechał do Izraela. Zamieszkał w Tel Awiwie ze swojš siostrš Nadiš(secundo voto Bodenheimer) i jej dwiema córkami Miriam i Sulamit. W pierwszej połowie lat50. ubiegłego wieku powtórnie się ożenił. Rodzina jego żony Zofii pochodziła z Jugosławii.Wraz z żonš zamieszkał w wybudowanym przez siebie domu w Holonie. Pracę zarobkowšpodjšł w przemyle tekstylnym. Został kierownikiem technicznym w fabryce, którejwłacicielkš była Nadia. Bardzo niewiele wiemy o jego 30-letnim ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]