Kazimierz Lepszy, Instrukcje wydawnicze do źródeł historycznych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Instrukcjawydawniczadla¹ródełhistorycznychod
XVIw.dopoł.XIXw.
KazimierzLepszy
13wrz2006
Author:
KazimierzLepszy
Subject:
InstrukcjaLepszego
Opublikowane:
Warszawa1953
Keywords:
¹ródłahistoryczne,edycja,wydawanie,InstrukcjaLepszego
Date:
13wrz2006
Spistre±ci
Przedmowa
2
Uwagi
4
Wst¦pne
........................................ 4
Cz¦±¢pierwsza-Podstawawydania
5
RozdziałI:Tekstiodmiankitekstowe
........................ 5
RozdziałII:Przygotowanietekstu¹ródłowegododruku
.............. 8
RozdziałIII:Posta¢zewn¦trznaistronagraficznatekstu
.............11
RozdziałIV:Aparatkrytycznydotekstu
......................12
Cz¦±¢druga-Redakcjawydawnictwa
16
RozdziałV:Nagłówki
................................18
RozdziałVIObja±nieniadotycz¡ceprzekazówiliteratury
.............21
RozdziałVII:Przypisyrzeczowe
...........................25
RozdziałVIII:Przedmowa,wst¦piskorowidze
...................25
Zał¡cznikA:Odtworzeniepolskiegotekstu¹ródłowegowdruku
29
1
Przedmowa
Odczasu,gdyWincentyZakrzewskizreferowałwKomisjiHistorycznejAkademii
Umiej¦tno±cizagadnienie:
Jaknale»ałobywydawa¢zbiorylistówiaktówhistorycznych
zw.XVIlubpó¹niejszych
(RozprawyWydziałuHistoryczno-FilozoficznegoAkademii
Umiej¦tno±ciVII1877,s.I-XXX),wskazaniajego,opartenawzorachzagranicznychikra-
jowych,byłyprawidłemdlajegouczniów,aoddziaływałyte»napraktyk¦edytorsk¡wca-
łejPolsce,cho¢dotyczyłyjedyniepewnejcz¦±ci¹ródełichocia»sammistrzuznawałje
zatymczasowe.WPolsce,jakigdzieindziej,umiej¦tno±¢wydawniczadoskonaliłasi¦
dopieroprzezdo±wiadczenie.Zdarzałosi¦,»ewybitnyuczonyprzyst¦puj¡cdoogłaszania
tekstówsamformułowałiwykładałswojeprawidłapost¦powania.TakuczyniłOswald
Balzerwewst¦piedoIIItomu
CorpusiurisPolonici
(Kraków1906).PodobnieJanŁo±
wprzedmowiedoMarcinaKromera
Rozmowydworzaninazmnichem1551-1554
(Biblio-
tekaPisarzówPolskichnr70,Kraków1915)wypowiedziałsi¦otym,jaknale»ymoder-
nizowa¢staropolszczyzn¦.Toznowu»JózefSiemie«skiprzygotowuj¡cIIItom
Archiwum
JanaZamoyskiego
(Warszawa1913)dochodziłdoogólnychreguł,którenast¦pniezalecał
kolegomwpracypt.
Symbolikawydawnicza,projektujednostajnienia
(RocznikiKomisji
HistorycznejTow.NaukowegoWarszawskiegot.I,z.1A,Warszawa1927).
Mimoniew¡tpliwegopost¦putechnikiwydawnictw¹ródełnowo»ytnychzaznaczałasi¦
natyppolunadaldu»aró¹nolito±¢idowolno±¢,którejrezultatembyłonieskoordyno-
wanieiniewyrównaniepoziomuedytorskiego.Obokwydawnictwpodwzgl¦demtechniki
wydawniczejwzorowychukazywałysi¦pracemierne,niezadowalaj¡cedzisiejszegoba-
dacza.Trudno±¢wypracowaniaogólnejinstrukcjiwydawniczejdla¹ródełnowo»ytnych
wynikałaprzedewszystkimst¡d,»emusionasłu»y¢zarównoinstytucjomiwytrawnym
uczonym,jakwydawcompocz¡tkuj¡cyminawetkopistom,musiby¢pomocnanietylko
dlawydawnictw±ci±leerudycyjnych,aleidlapopularyzacjiwiedzy.
Posun¦łoniecospraw¦naprzódopracowaniewroku1925
Instrukcjiwydawniczejdla
±redniowiecznych¹ródełhistorycznych
(ArchiwumKomisjiHistorycznejPAUser.2t.II,
odbitkaKraków1925),alezagadnieniawydawania¹ródełodXVIdopołowyXIXw.
rozwi¡za¢niemogło.Bowszak¹ródładowczesnegofeudalizmuiichodtworzeniewy-
magaj¡stosowaniainnejmiarydokładno±cii±cisło±ci,innes¡potrzebybadacza¹ródeł
wczesnofeudalnych,ainnepó¹nofeudalnych.Tote»stawiaj¡cawysokiewymogiwydawcy
omawianainstrukcja,stosowanawzgl¦dnieadaptowanaprzyedycjachhistorycznychod
XVIdopołowyXIXw.,stwarzaładalszetrudno±ci,anawetodstraszałamniejbiegłych
badaczyodpodejmowaniatruduwydawniczego.
Gdywi¦cpoolbrzymichstratach,poniesionychwtokudrugiejwojny±wiatowejprzez
naszearchiwa,koniecznymwydałosi¦wzmo»enietempawydawaniaiodpowiadaj¡cego
naukowymwymogomkopiowania¹ródełhistorycznych,gdyprzebudowanaszejznajomo-
±cidziejówwymagaodtworzeniadrukiemwielupomników¹ródłowych,okazałosi¦rzecz¡
nieodzown¡dokonanierewizjiirozwini¦ciewskaza«Zakrzewskiegoorazskodyfikowanie
przepisów,koniecznychprzyodtwarzaniu¹ródełodXVIdopołowyXIXwieku.
Zach¦t¦dotejpracystanowiłwysokipoziompracnadwydawnictwamipublikowanymi
wZwi¡zkuRadzieckimprzezInstytutHistoriiAkademiiNaukZSRR.Wydawnictwtakie,
jaknp.
AktyChozjajstwabojarynaB.I.Morozowa
podredakcj¦prof.A.I.Jakowlewalub
Tamo»ennyeknigiMoskowskogoGosudarstwaXVIIw.
,t.I-III,równie»podredakcj¡prof.
A.I.Jakowlewa,stanowi¡wzórpublikacji¹ródełzokresupó¹nofeudalnego.
2
Pierwszeplanyipomysłyopracowaniaodr¦bnejinstrukcjiwydawniczejdo¹ródełod
XVIdopołowyXIXw.zrodziłysi¦wr.1946w±rodowiskachkrakowskimiwarszawskim.
KomisjaHistorycznaTNWprzygotowała
Instrukcj¦wydawnicz¡dlanowo»ytnych¹ródeł
dziejowych
iogłosiłaj¡wopracowaniuJanGlinki(RocznikKomisjiHistorycznejTNW
t.II,z.1,Warszawa1949).
Równocze±nieKomisjaHistorycznaPAUopracowałaswójprojekt(wedługpropozycji
WładysławaKonopczy«skiegoiEdwardaKuntzego).Wdniach3i4listopada1949r.
zebrałasi¦wKrakowienazaproszenieKomisjiHistorycznejPAUpodkomisja,wskład
którejweszlidelegaci±rodowiskwydawniczychorazreprezentanciwładzarchiwalnych,
amianowicieprzewodnicz¡cyEdwardKuntze,dyrektorwydawnictwKomisjiHistorycz-
nejPAU,wiceprzewodnicz¡cyJanuszWoli«ski(Warszawa),wiceprzewodnicz¡cyHenryk
Mo±cicki(Kraków),sekretarzKazimierzLepszy(Kraków),referentgeneralnyWładysław
Czapli«ski(Wrocław)orazczłonkowie:HenrykBarycz(Kraków),WłodzimierzDzwon-
kowski(Łód¹),RafałGerber(Warszawa),AleksanderGieysztor(Warszawa),JanGlinka
(Warszawa),WojciechHejnosz(Toru«),KazimierzKaczmarczyk(Pozna«),Władysław
Konopczy«ski(Kraków),TadeuszManteuel(Warszawa),WładysławPociecha(Kraków),
AdamStebelski(Warszawa),AdamWol(Warszawa).
Pouzgodnieniuiprzedyskutowaniuobuwspomnianychprojektóworaznadesłanych
wieluuwagipoprawek,powysłuchaniuopiniirzeczoznawcydlastraptranskrypcjitek-
stówstaropolskichprof.WitoldaTaszyckiego(Kraków)-podkomisjauchwaliła
Instrukcj¦
wydawnicz¡dla¹ródełhistorycznychodXVIdopołowyXIXw.
,któr¡nast¦pniezatwier-
dziłaKomisjaHistorycznaPAUnaswymzebraniuplenarnymwdniu5listopada1949r.
Takwi¦cniniejszainstrukcja,ponadaniujejostatecznejformyredakcyjnejistylistycznej
przezpodkomisj¦±ci±lejsz¡,pozaopatrzeniujejwobja±nieniaiprzykładyilustruj¡ce,sta-
nowiwspólnedziełonietylkohistorykówkrakowskichiwarszawskich,aletak»ewydawców
wieluinnycho±rodkównaukowych,którzywnie±lisporocennychspostrze»e«iuzupełnie«.
Zasadyunowocze±nienia¹ródełpodwzgl¦demtranskrypcjiustaliliprof.WitoldTaszycki
(Kraków)iprof.WitoldDoroszewski(Warszawa).
Instrukcjastarasi¦godzi¢systematyczno±¢zprzejrzysto±ci¡.Powst¦pnychuwagach
orientacyjnychcz¦±¢pierwszazajmujesi¦podstaw¡wydania,poszczególnerozdziaływska-
zuj¡form¦,wjakiejowapodstawamaby¢udost¦pnionaczytelnikom;drugacz¦±¢dotyczy
wła±ciwejredakcjiwydawnictwa.Ogóln¡systematyk¦instrukcjiujawniaj¡tytułyipod-
tytułycz¦±ci,rozdziałówipodrozdziałów.Dlaułatwieniaprzytaczaniizestawianiaprze-
pisówwprowadzonazostałanumeracjaci¡głaartykułów.Zasadytranskrypcjiposzczegól-
nychgłosek,u»ywaniawielkichlitertudzie»ł¡cznegolubrozł¡cznegopisaniawyrazów
zostaływydzielonewosobnyzał¡cznikA,szczególniewa»nydlakopistów.
Wzał¡cznikuBznajdzieczytelnikkonkretneprzykładyilustruj¡cestosowaniezasad
niniejszejinstrukcji.Niechc¡cichmno»y¢,redakcjazaopatrzyłainstrukcj¦wprzypi-
sy,zktórychjednestanowi¡komentarzdozasadobowi¡zuj¡cy,innejerozwijaj¡lub
obja±niaj¡,podaj¡zastrze»enialubprzestrogi,jeszczeinne,najliczniejsze,odsyłaj¡do
nowoczesnychpublikacjiłatwodost¦pnychwbibliotekachiczytelniach.
Instrukcjaniniejszasłu»ywydawaniudokumentów,aktówwzgl¦dnieksi¡gaktowych
czyzbiorówjednorodnychaktówlub¹ródełnarracyjnych.Natomiastnierozwi¡zujepro-
blemówwydawniczych¹ródełmasowych,wymagaj¡cychedycjitabelarycznychistaty-
stycznych.St¡ddlaniektórychkategorii¹ródełwydawcywinni,przyst¦puj¡cdoichwy-
dawania,poda¢wprzedmowiezasadywydawnicze,jakichsi¦trzymaj¡;ponadtonasuwa
3
si¦pilnapotrzebaopracowaniainstrukcjispecjalnej,którawska»edalszesposobyedycji
¹ródełdostosunkówspołeczno-gospodarczych.Podobniekoniecznymjestprzygotowanie
zasadmodernizacjiteksówrosyjskich,niemieckich,francuskichitp.
WydawnictwoZakładuim.Ossoli«skich,doceniaj¡cpotrzeb¦wydaniainstrukcjiwy-
dawniczejdlanowo»ytnych¹ródełhistorycznych,postanowiłopoporozumieniusi¦zIn-
stytutemHistoriiPANogłosi¢drukiemopracowanyzramieniaKomisjiHistorycznejPAU
projekt
Instrukcjiwydawniczejdla¹ródełhistorycznychodXVIdopołowyXIXw.
,mimo
i»niewskazujeonmetodywydawaniawielurodzajów¹ródełhistorycznych,azwłasz-
czagospodarczych.Mo»nawszak»e»ywi¢nadziej¦,»e
Instrukcja
ułatwiwpewnejmierze
praceprzywydawaniunowo»ytnych¹ródełhistorycznych.
KazimierzLepszy
Uwagi
Wst¦pne
1
ródłahistoryczneutrwalasi¦irozpowszechniadrog¡bezpo±redniegoodtwarzania
tekstulubwodpowiednimopracowaniu.Odtwarzasi¦¹ródławpostacipodobizny(fac-
simile)lubdrukiem.Odpowiednieopracowaniepoleganaregestowaniu,ekscerptowaniu
iinnychsposobach.
2
ródłahistoryczneogłaszasi¦b¡d¹wzbiorachsamoistnych,b¡d¹jakozał¡cznikido
prackonstrukcyjnych.Instrukcjaniniejszaobowi¡zujewydawcówsamoistnychzbiorów
¹ródełorazdokumentówogłaszanychwcało±ci.Poszczególnejejprzepisywa»nes¡te»
dlawydawcówfragmentówtekstów¹ródłowychogłaszanychwprzypisach.
Przepisywa»nedlawydawcówfragmentówtekstów¹ródłowychzawieraj¡zwłaszczaarty-
kuły:
16
,
17
,
18
,
21
,
30
,
34
,
43
,
44
,
46
,
51
,
52
,
54
,
72
orazcały
zał¡cznikA
.
3
Wszczególnychwypadkachwydawcamo»eodst¡pi¢odzasadniniejszejinstrukcjiisto-
sowa¢konsekwentniezasadywłasne.Wtymwypadkupowinienwprzedmowieprzedstawi¢
iuzasadni¢wprowadzonezmiany.
4
Oilewydawcazmieniaform¦literack¡przekazu,powinientowyra¹niezaznaczy¢.
5
Wła±ciwyzr¡bwydawnictwapowinnytworzy¢materiałystanowi¡ceokre±lon¡cało±¢
wkomplecielubwwyborze,awi¦codnosz¡cesi¦dojakiego±typu¹ródeł,jakiej±dziedziny,
okresuhistorycznego,zagadnienia,faktu,osoby,miejscowo±ciitp.,lubobejmuj¡cejaki±
zespółarchiwalny,ewentualniejegocz¦±¢.
6
Oboktegomog¡wej±¢dowydawnictwamateriały,którebezpo±rednionienale»¡do
wła±ciwegozr¦buwydawnictwa,słu»¡jednakdojegouzupełnienia.Materiałyuzupełnia-
j¡cemog¡by¢wydanewcało±ci,wregestachlubwekscerptach.Pierwszeumieszczasi¦
4
raczejnako«cuwydawnictwawoddzielnymdodatku,pozostałedrukujesi¦wprzypisach
rzeczowychdoodno±nejcz¦±ciwydawnictwa.
Przywł¡czaniudowydawnictwamateriałówuzupełniaj¡cychnale»yzwa»a¢,abyprzez
ichwydanienienarusza¢pewnychcało±ci,któremog¡by¢zczasemwydane.Dlatego
te»nale»yogranicza¢si¦doumieszczaniawdodatkachtylkomateriałówrzeczywi±cie
koniecznychdouzupełnieniawydawnictwa,awprzypisachpodawa¢tylkokrótkieregesty
lubekscerpty.
7
Wybórsposobupublikacji,wcało±ci,wregestachczyekscerptach,zale»yodilo±ci
iwa»no±cimateriału.Tensposóbwydanianiemusiby¢wcałymwydawnictwiejednolity.
Obokcz¦±cidrukowanychwcało±cimog¡by¢materiałypodanewregestachlubekscerp-
tach.Podobniewposzczególnychpozycjachwa»nepartiemog¡by¢drukowanewcało±ci,
mniejwa»neregestowanelubekscerptowane.
Materiały¹ródłowedodziejówosadnictwaG.Orawy
,wyd.Wł.Semkowicz,II1-85.
8
Akta,listyiinnemateriałynienarracyjnenale»yszeregowa¢wporz¡dkuchronolo-
gicznym,mo»najednakwraziepotrzebytworzy¢pewnegrupy±ci±lezwi¡zanetre±ciowo,
którezkoleiukładasi¦wporz¡dkuchronologicznym.
Szeregowaniechronologiczne:
Materiałydohistoriim.Biecza
,wyd.Fr.Bujak;
Korespon-
dencjaJananiadeckiego
,wyd.L.Kamykowski,I.
Szeregowanietre±ciowe:wniektórychwydawnictwachdiariuszysejmowych,laudówsejmi-
kowych,traktatówmi¦dzynarodowychpodstaw¡kolejno±cibywaporz¡dekchronologiczny
faktów,anieaktów,mo»esi¦wi¦czdarzy¢,»euniwersał,protestacja,ratyfikacja,akces,
cho¢nosz¡dat¦wcze±niejsz¡,wzgl¦dniepó¹niejsz¡,doł¡czoneb¦d¡dogłównegoaktu.
Cz¦±¢pierwsza-Podstawawydania
RozdziałI:Tekstiodmiankitekstowe
9
Podstaw¡wydaniajestr¦kopis(autograf,oryginał,koncept,minuta,kopiawspółcze-
sna,pó¹niejsza)lubdruk.
10
Je±liobokoryginałuzachowałsi¦koncept,minutalubczystopispoprawiony,zamie-
nionywminut¦,nale»ywzi¡¢zapodstaw¦wydaniapoprawionytekstoryginału,podaj¡c
wprzypisachtekstowychistotneodmiankipierwotnegotekstu.Miejscakonceptulubmi-
nutyznacznieodbiegaj¡ceodoryginałunale»ydrukowa¢równoleglewkolumnachobok
siebie(
paginafracta
).
Wa»niejszedopiski,uwagi,rezolucje,wskazówkidoodpowiedzi,pytajniki,wykrzykniki
itp.dopisywaneprzezodbiorcówlubichkancelarienaoryginałachnale»ywwydawnictwie
uwzgl¦dni¢.
Takie»dopiskirobionenakopiachmo»narównie»uwzgl¦dni¢,je»elis¡charaktery-
styczne,azwłaszczaje»eliwiadomo,wczyimposiadaniubyłytekopielubktojemógł
czyta¢.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]